روش ارزيابي كيفيت دستگاه ESR
پروتکل زير جهت بررسي روش اندازه گيري ESR بر اساس روش مرجع اندازه گيري ESR مندرج در جزوه شماره H2-A5 (CLSI) NCCLS مي باشد.
پس از نصب و راه اندازي دستگاه در آزمايشگاه و آموزش كاربر مربوطه توسط شركت پشتيبان مراحل ارزيابي كيفيت به ترتيب زير انجام مي شود.
بررسي مشخصات دستگاه ESR
الف : مشخصات شناسنامه اي :
دستگاه مي بايست داراي مشخصات شناسنامه اي شامل نام ومدل دستگاه ، نام كمپاني سازنده ،نام كشور سازنده، شماره سري ساخت،اطلاعات الکتريکي و هشدارهايي كه دستگاه قادربه شناسايي و اعلام آنها است، باشد.
ب (همراه داشتن دستورالعمل كاربري و نگهداري
ج(اعلام نوع و حجم نمونه مورد نيازو ضد انعقاد
د(به همراه داشتن لوله هاي مخصوص جهت جمع آوري نمونه
ه(دارا بودن حافظه جهت نگهداري نتايج بيماران
و(همراه داشتن روتاتور مخصوص لوله هاي دستگاه
بررسي عملکرد دستگاه
پيش از آغاز روند بررسي مي بايست از مناسب بودن لوله هاي دستگاه) از نظر اندازه ، حجم و ثابت بودن لوله در محل قرار گرفتن لوله ها در دستگاه( و ضد انعقاد مناسب )سيترات سديم 2 / 3%( و درستي نسبت ضد انعقاد موجود در لوله ها و درستي نمونه گيري، اطمينان حاصل نمود .
نکات بسيار مهم
– آزمايش بايددر دماي 25 – 18 درجه سانتي گراد انجام شود و نمونه حداكثر تا 4 ساعت بعد از نمونه گيري در اين دما پايدار است.
– سايز لوله هاي سديمان بايد 120 * 8 ميلي متر ) 8 ميلي متر قطر لوله و 120 ميلي متر طول لوله ( باشد.
– در صورت نگهداري نمونه در يخچال) دماي 4 درجه سانتي گراد( تا 12 ساعت پس از نمونه گيري امکان انجام
آزمايش وجود دارد. قبل از انجام آزمايش دماي نمونه بايد به دماي اتاق برسد.
– لوله حاوي نمونه سيتراته پيش از انجام آزمايش بايد حداقل 12 بار سروته شود.
– حتماً از لوله هاي شيشه ايي به دليل داشتن شفافيت بالا و همچنين كشش سطحي مناسب با گلبول قرمز هاي خون، استفاده شود.
– به دليل اينکه پس از رسوب بار اول ، جاذبه مولکولي گلبول قرمز ها كم شده و براي رسوب بار دوم انتظار رسوب اول را نمي توان داشت، در نتيجه براي مقايسه دقيق تر حتماً از هر مريض، دو عدد نمونه گرفته شود تا يکي براي دستگاه و ديگري براي روش دستي مورد استفاده قرار گيرد و همزمان تست ها شروع به كار شود.
– به ازاء انحراف 3 درجه پيپت ، جواب نهايي سديمان 30 % افزايش پيدا مي كند.
– ارتعاش ايجاد شده روي ميز آزمايش در حين تست، باعث افزايش سديمان مي گردد.
– افزايش درجه حرارت از طريق افزايش رولکس، باعث افزايش سديمان مي گردد.
– تغيير شکل گلبول ها مانند اسفروسيتوز و داسي مانند مانع ايجاد رولکس شده و سرعت را كاهش مي دهد.
– هپارتين با ايجاد تغيير در پتانسيل زتا و ايجاد چروكيدگي در گلبول ها، موجب افزايش سرعت رسوب مي گردد.
بررسي عدم دقت Imprecision
جهت كنترل قابليت تکرار پذيري، مي بايست عدم دقت دستگاه را محاسبه نمود.
براي اين كار حين خونگيري از يك فرد، با 10 لوله سديمان مخصوص دستگاه، نمونه تهيه كرده و اين نمونه ها توسط
دستگاه آزمايش شده و نتايج آن ها ثبت مي گردد. با 10 نتيجه حاصله ميانگين، انحراف معيار SD و ضريب انحراف معيار
CV محاسبه مي گردد.اين CV ، عدم دقت يك سري كاري Within Run CV نام دارد. اينکار بايد براي حداقل 10 فرد
مختلف با ESR در دامنه هاي طبيعي و غيرطبيعي انجام شود .
SD(Standard Deviation) و CV را بر اساس فرمول زير محاسبه نماييد.
اگر CV% هاي بدست آمده كمتر يا معادل عدم دقت مجاز آزمايشگاه براي آزمايش ESR يا ادعاي سازنده مندرج در دستورالعمل دستگاه بود ، تکرار پذيري دستگاه مناسب تلقي گرديده و بررسي عدم صحت انجام ميشود حداكثر ميزان قابل قبول عدم دقت CV=% 6 پيشنهاد مي شود.
كنترل عدم صحت دستگاه Inaccuracy
روش مرجع Reference Method
توضيح : در روش مرجع، نمونه بايد مانند نمونه هاي CBC با ضد انعقاد K2EDTA.dH2O يا Na2EDTA.2H2O و يا K3EDTA باغلظت 2-1.4 mg/ml تهيه شود و PCV(Packed Cell) Volume) (هماتوكريت) نمونه ها كمتر از 0.35 باشد.
نمونه ها بايد با روش وسترگرين (Westergren method) با پيپت هاي استاندارد مورد آزمايش قرار گيرند.
پيپت استاندارد
پيپتها ي مخصوص آزمايش سديمان بايد:
– بي رنگ و مدور باشند.
-200 ميلي متر طول داشته باشند و از صفر تا 200 به فاصله هاي يك ميلي متري تقسيم شده باشد.
-قطر پي پتها كمتر از 2.55 ميلي متر نباشد.
-عاري از هرگونه ترك خوردگي و شکستگي باشند و هيچگونه نشتي Leakage نداشته باشند.
در اين روش حداقل 40 نمونه كهESR بیم 105-15 میلی متر و PCV(Packed Cell Volume) 5 هماتوكريت كمتر 0.35 از داشته انتخاب مي شوند.
اگرPCV نمونه اي بالاتر از 0.35 بود به روش زير ميتوان آن را تصحيح كرد
ابتدا نمونه را در دو لوله جداگانه بصورت مساوي تقسيم نموده و يکي از آنها را سانتريفيوژكرده تا پلاسما جدا شود.
اگر حجم نمونه هاي تقسيم شده در هر لوله 3.5 ميلي ليتر باشد مقدار پلاسماي مورد نياز بر حسب ميلي ليتر كه مي بايست به لوله سانتريفيوژ نشده اضافه نمود تا هماتوكريت آن كمتر يا مساوي 0.35 تنظيم شود با استفاده از فرمول زير محاسبه مي گردد.
انجام آزمايش
در اين مرحله 40 فرد با ESR بین 105-15 ميلي متر را انتخاب كرده و از هرشخص سه سري نمونه ESR جمع آوري ميشود.
1-يکسري بر روي لوله هاي مخصوص دستگاه كه حاوي سيترات 3.2 % باشند براي اندازه گيري با دستگاه.
2-يك سري بر روي EDTA بدون تهيه رقت با سيترات براي روش مرجع.
3-يك سري با ضد انعقاد سيترات سديم براي روش معمول وسترگرين (روش دستي )
نکته:
قبل از انجام آزمايش سديمانتاسيون، با اندازه گيري هماتوكريت نمونه ها، بايد از تنظيم شدن هماتوكريت به ميزان كمتر يا مساوي 0.35 اطمينان حاصل نمود.
براي انجام آزمايش، سري اول نمونه ها با دستگاه و سري دوم با روش مرجع آزمايش مي شوند. در روش مرجع آزمايش در دماي 25-18 درجه سانتيگراد انجام شده و پي پت ها در حالت عمودي و بدون لرزش قرار ميگيرند. نتايج در زمان 1±60 خوانده مي شوند. نتايج حاصله از روش دستگاهي و روش مرجع با استفاده از جدول زير مقايسه ميگردند.
به عنوان مثال اگر سديمان يك نمونه در روش مرجع 20 بود بر طبق جدول مي بايستي عدد حاصل از روش دستگاهي بين 17-5 باشد.
در اين روش در صورتي كه 95 % جوابها در محدوده تعيين شده باشد نتايج قابل قبول مي باشد. حداكثر ميزان قابل قبول عدم صحت Bias=%5 پيشنهاد مي شود.
روش انتخاب شده توسطNCCLS
Selected Method
در اين مرحله بر اساس پيشنهاد NCCLS بايد حداقل براي 40 نمونه با ESR در دامنه هاي طبيعي و غير طبيعي آزمايش سديمان با روش وسترگرين معمول انجام داد و نتايج آن را با روش دستگاهي مقايسه نمود. براي انجام اين روش مي توان از نمونه هاي سري سوم كه در قسمت روش مرجع راجع به آن توضيح داده شده است استفاده نمود. هم خواني نتايج حاصل از روش وسترگرين با روش دستگاهي بايد از طريق آزمون آماري T TEST(Paired Result) كه در نرم افزار آماري SPSS نيز وجود دارد محاسبه گردد. ميزان مجاز T بر اساس تعداد نمونه هاي آزمايش شده و با استفاده از جدول T كه در كتب آماري موجود است تعيين مي گردد. بطور مثال براي 10 نمونه عدد T بايد كمتر از 2.26 باشد.
نویسنده:دكتر پريسا داهيم فريبا سبزوي
